Filmowy leksykon psychologii. Recenzja

Kochamy oglądać filmy. Powodów tego jest wiele- lubimy wraz z bohaterami przeżywać emocje im towarzyszące oraz być obserwatorami zdarzeń rozgrywających się na dużym ekranie. Film przenosi nas w świat narracji, w którym główny bohater przeżywa swoje wzloty i upadki, a odbiorca może zidentyfikować się z jego doświadczeniami. Każdy film to odrębna opowieść. Dlatego kino fascynuje również psychologów, a związek tych dwóch dziedzin ma swoją długą historię, która stała się bodźcem do organizacji licznych wydarzeń naukowych na ten temat. Uniwersytet SWPS w Katowicach jest gospodarzem Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej „Filmowe Psychotropy”, natomiast Koło Nauk Psychologicznych PRAGMA UJ jest pomysłodawcą Przeglądu Filmów Psychologicznych „Wgląd". Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie z kolei organizuje konferencję pn. „Kino, film i psychologia". W ostatnim czasie powstały również liczne portale nawiązujące do powyższej tematyki, a do najciekawszych należą: kinoterapia.pl oraz filmoterapia.pl. Pojawiły się także publikacje na ten temat. Jedną z nich jest „Filmowy leksykon psychologii” autorstwa Jolanty Pisarek i Pawła Fortuny. Autorzy książki prowadzą również stronę psinemaedu.pl, która pełni funkcję katalogu, grupującego filmy według tematyki psychologicznej, którą prezentują. Powyższy projekt był inspiracją do jej powstania. Książka jest przede wszystkim przyjemną formą studiowania psychologii, gdyż za pomocą filmu (odwołanie aż do 650 przykładów z kinematografii) objaśnia aż 111 terminów psychologicznych. Publikacja dodatkowo zawiera artykuły dotyczące: związku kina i psychologii, wykorzystania kinematografii w coachingu i szkoleniach oraz perswazji.

Kino, a psychologia. Zastosowania kinematografii w psychologii.

Autorzy książki podkreślają, że związek kina i psychologii sięga początków XX wieku i jest ściśle związany z postacią niemieckiego psychologa Hugo Münsterberga. Dostrzegł on punkty wspólne tych dwóch obszarów i przyczynił się do tego, że film na dobre zagościł w psychologii, służąc obecnie specjalistom jako metoda trafnie obrazująca konkretne zjawiska psychologiczne. Autorzy książki wskazują na praktyczne zastosowanie kinematografii w pracy coacha oraz trenera prowadzącego warsztaty z grupą, podkreślają również jej walory terapeutyczne. Historie opowiadane w filmie silnie angażują wyobraźnię widza, są atrakcyjną formą przekazu, sprawiają, że świat emocji oraz odczuć bohatera stapia się ze światem odbiorcy. Dlatego film może silnie wpływać na postawy odbiorcy, kształtować je i zmieniać. Możliwości zastosowania tej metody w pracy jest wiele np. poprzez wykorzystanie studium przypadku. Jednakże, aby ten wariant był efektywny, należy zaprezentować osobom uczącym się szczegółową instrukcję, opisującą cel ćwiczenia, a następnie przedstawić poszczególne sceny z filmu. 

Przykładowe inspiracje.

Podczas lektury tej książki spotkamy się z opisem takich pojęć psychologicznych jak: manipulacja, innowacyjność, motywacja osiągnięć, przywództwo, porażka, kłamstwo, inteligencja oraz wiele innych.

Aby zrozumieć, czym jest kłamstwo, autorzy zachęcają nas do obejrzenia filmu „Było sobie kłamstwo”, w którym główni bohaterowie każdego dnia mówią innym wyłącznie prawdę. W psychologii czołowym badaczem rozpoznawania kłamstwa jest Paul Ekman. Analizując nagrania osób badanych, zauważył, że źródłem zniekształceń są mikroekspresje pojawiające się na twarzy.

Obraz skutecznego przywództwa wg autorów przedstawia film „Patton”, dzięki któremu poznajemy postawę i styl zarządzania wybitnego amerykańskiego generała z czasów II wojny światowej- George'a S. Pattona. Charyzmą oraz odpowiednim podejściem do zespołu potrafił zmobilizować swoją drużynę do działania. W psychologii wyróżniamy przywództwo transformacyjne i transakcyjne. W pierwszym z nich lider potrafi inspirować zespół, motywuje jego członków do rozwoju. Jeśli jest taka potrzeba, wchodzi w rolę coacha, służąc wsparciem swoim pracownikom. Ma silne poczucie misji oraz wartości, którymi się kieruje się w pracy. W drugim typie przywództwa lider jest głównie osobą, która monitoruje działanie członków zespołu, stawia wymagania oraz nagradza grupę adekwatnie do efektów. Kluczowe jest to, aby łączyć te dwa podejścia w zarządzaniu ludźmi.

W celu właściwego zrozumienia natury motywacji osiągnięć, autorzy odwołują się do filmu „Bogowie". Wybitna postać legendarnego kardiochirurga- Zbigniewa Religi jest przykładem wizjonera, który konsekwentnie dążył do osiągnięć zgodnych z zamierzeniami, pomimo licznych porażek. Pozytywną komponentą motywacji osiągnięć jest nadzieja na sukces, jej przeciwieństwem natomiast jest lęk przed porażką.

W książce „Filmowy leksykon psychologii” podobnych inspiracji znajdziesz o wiele więcej- dlatego rozsiać się wygodnie w fotelu i rozpocznij czytanie lektury od tych pojęć, które najbardziej Cię interesują. Oczywiście musi temu również towarzyszyć projekcja wskazanych przez autorów filmów.

Więcej znajdziesz w:

Pisarek, J., Fortuna, P. (2017) Filmowy leksykon psychologii, Lublin: Wydawnictwo Słowa i Myśli.